آشنایی با کاروانسراهای تاریخی خراسان

آشنایی با کاروانسراهای تاریخی خراسان

سرخس: رباط ماهی یا چاهه

رباط ماهی که مربوط به دوره غرنویان است، واقع در 16 کیلومتری شرق مشهد و در جاده مشهد  - مرو قرار گرفته است. در ادامه با آژانس مسافرتی چهارفصل همراه باشید تا در مورد کاروانسراهای خراسان بیشتر بدانیم. تور مشهد

داستان ساخت این کاروانسرا را مورخان این گونه نوشته اند: زمانی که سلطان محمود غزنوی از آزار و اذیت فردوسی شاعر، پشیمان شده بود، در صدد جبران اعمال خود بر آمد؛ به همین دلیل هدایایی برای فردوسی به شهر طوس می فرستد. اما زمانی که کاروان هدایا به شهر وارد می شد، مردم شهر پیکر بی جان شاعر شاهنامه را از دروازه دیگر شهر به قبرستان می بردند. دختر فردوسی به عنوان تنها یادگار او، از گرفتن هدایا امتناع کرد. به دلیل اصرار زیاد آورندگان هدایا، دختر فردوسی قبول کرد تا از هدیه ها کاروانسرایی در جهت استراحت کاروانیان راه مرو - مشهد  بسازند. مورخان حدس می زنند که رباط یا کاروانسرای چاهه همان کاروانسرایی باشد که برای گرامی داشتن فردوسی از هدایا شاه ساخته شد. تور مشهد

معماری کاروانسرای بدین صورت است: چهار ایوانی و دارای حیاط مرکزی مربع شکل است. همانند دیگر کاروانسراهای زمانش، در اطراف حیاط آن حجره هایی برای استراحت کاروان ها و نگهداری حیوانات  آنها قرار داده شده است. چهار برج در چهار گوشه ی بنا و سه برج نیم دایره ای شکل نیز بر دیوارهای شمالی، غربی و شرقی بنا احداث شده است.

جالب توجه ترین ویژگی بنا تزیینات آجرکاری و گچ بری آن است. این تزئینات در قسمت سر در ورودی و در ایوان ها دیده می شود. به عقیده ی معماران تزیینات این بنا آغازی برای تزیینات کاروانسراهای بعد از خود، بویژه در عصر سلجوقیان و ایلخانان است که در بناهایی مانند سپنج و رباط شرف، نمونه های تکامل یافته آن به چشم می خورد.

جاده خراسان: رباط یا کاروانسرای شرف

سرزمین ایران به علت قرار داشتن بر شاهراه مراودات از غرب و شرق و همچنین وسعت بسیار زیاد و پهناوری، از گذشته ها در آن راه های تجاری متعددی احداث ایجاد شده است. نمونه ی یکی از مهم ترین این راه ها که کار اصلی آن پیوند شرق و غرب بود، راه خراسان بزرگ است که از یک طرف به بین النهرین و از طرفی دیگر به ماوراء النهر و خاور دور خاتمه  می یابد. با توجه به اهمیت زیاد این جاده در عصر اسلامی در جای جای آن کاروانسراهای فراوانی برای اتراق کاروانیان احداث شده که تا آغاز سالهای گذشته نیز همچنان مورد استفاده بوده اند. تور مشهد

رباط با کاروانسرای شرف - از مهم ترین بناهای عصر سلجوقیان است. محل قرارگیری آن در قسمت شرقی راه سرخس و یادگار زمانی است که جاده خراسان از اهمیت فراوانی به لحاظ رونق امنیت و تجارت برخوردار بوده است. کاروانسرای شرف در سال ۵۴۹ هجری، همزمان با پادشاهی سلطان سنجر، مرمت شده است. طبق اسناد و متون تاریخی، این بنا به شرف الدین ابو طاهر بن سعد الدين على القمی منسوب شده است که مدتی حکومت مرو بود و در اواخر عمر خود وزیر سلطان سنجر شد. 

https://www.tasnimnews.com/fa/news/1397/12/25/1970234/%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%B9%D8%B7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%A8%D9%87-%D8%AF%D9%86%D8%A8%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D9%88%D8%B1-%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%AF-%D9%87%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%AF

کاوش های بنا حاکی از آن است که در زمان حکومت ۱۵۰ ساله سلجوقیان، این کاروانسرا به دفعات تعمیر و مرمت شده است. در زیر ایوان بنا کتیبه ای گچی به خط ثلث دیده می شود و تاریخ ۵۴۹ هجری روی آن حک شده است.مساحت رباط شرف حدود ۴۸۹۳ مترمربع است و شامل دو حیاط مرکزی چهار ایوانی است، ابعاد حیاط اول 5/16 * 4/32 مترمربع و حیاط دوم 3/13 * 8/31 مترمربع می باشد. ورودی کاروانسرا با آجرکاری بسیار زیبایی تزیین شده است. سازمان دهی فضایی بنا بدین صورت است که ابتدا ورودی قرار دارد سپس حیاط اول و بعد از آن حیاط دوم، که هر کدام دارای سردر ورودی تزئین شده ای است. بنا از خارج دارای شش برج آجری است. در این کاروانسرا سه محراب گچ بری دیده می شود که تنها دو محراب آن باقی مانده است.

بسیاری از تاریخ نگاران رباط شرف را از لحاظ تنوع در آجرکاری، گچ بری و ترکیب استادانه آجر و گچ، موزه هنر معماری سنتی و اسلامی ایران می دانند. تزئینات در این بنا به گونه ای است که هر کدام می تواند به عنوان شاهکار هنری قرن چهارم و پنجم هجری به حساب آید. این بنا در سالهای اخیر چندین بار مرمت شده است. ضمن اینکه در یکی از همین تعمیرات و بازسازی ها، یکی از اتاق های آن دارای مجموعه ای نفیس از ظروف فلزی عصر سلجوقیان، دست نوشته هایی از عصر صفویان، به همراه مقادیری سکه و سفال کشف شده است.

تور کیش

تور مشهد

تور کیش